اقتصاد ضامن نشاط جامعه

توليد ايرانی: این روزها دعوا بر سر اقتصاد و نحوه اجرای قانون است، گاهی رنگ خیانت بوی حماقت به خود می‌گیرد و سیاستمداران را در گوشه رینگ چپ و راست می‌کند. مهمترین مسئله‌ گذشته ما است، تفکری که بعضی اندیشمندان ما پیرامون مسائل اقتصادی داشتند. از همین رو قسمت اول از بخش‌های کتاب قوانین اقتصاد و بانکداری اسلامی شهید بهشتی را تقدیم مخاطبین محترم می‌کنیم.
فعالیت‌هاى بانکى را به‌طور کلى می‌توان دو دسته کرد، یک دسته آنها که معمولاً توأم با بهره نیست، دسته دیگر آنها که معمولاً توأم با بهره است. دسته اول از قبیل حواله، برات، حساب جارى، چک، حساب پس‌انداز بدون بهره و مبادلات ارزى و پولى دیگر. دسته دوم از قبیل دادن اعتبار یا وام تجارتى، صنعتى، کشاورزى، صنفى، خانه‌سازى، کارگشایى و نظایر اینها.

فعالیت‌هاى دسته اول در تسهیل زندگى، تجارت و داد و ستد بسیار مؤثر است؛ بی‌آنکه خود به‌خود ضررى براى فرد یا جامعه داشته باشد. به‌عنوان مثال پدرى در خوى یا آبادان می‌خواهد همه ماهه مخارج تحصیل فرزند خود را که در یک مرکز علمى از قبیل حوزه علمیه قم یا دانشگاه تهران درس می‌خواند، بفرستند. بازرگانى در قوچان یا زاهدان می‌خواهد پول کالایى را که در اصفهان نسیه خریده، براى صاحبش بفرستد.
اینها یا باید خودشان از جاى خویش حرکت کنند، زحمت و مخارج گزافى تحمل کنند و وقت زیادى صرف کنند تا پول را به مقصد برسانند و برگردند یا اینکه تفحص کنند و مسافرى که به آن مقصد می‌رود بیابد، اگر امین و مورد اعتماد بود به‌وسیله او پول را بفرستند و یا با تفحص زیاد بازرگانى بیابد که به‌وسیله او مبلغ را حواله کند.

تازه در هریک از دو صورت اخیر، چه‌بسا نگرانی‌هایى پیش آید و ناراحتى ایجاد کند. پس چه بهتر است که مؤسسه‌اى وسیع و قابل اعتماد به وجود آید و با حداقل هزینه و حداکثر اطمینان و سهولت، اینکار را انجام دهد. مردى از صبح تا شام سرگرم داد و ستد است. شامگاه می‌خواهد با خیال راحت به منزل برود و ساعات استراحت خود را با خاطری آسوده با زن و فرزند خود بگذراند.
صد یا هزارتومان حتی بیشتر از آن، پول نقد در مغازه دارد؛ اگر همراه خود بیاورد ممکن است جیبش را بزنند و اگر در مغازه بگذارد ممکن است دزد پول‌هایش را ببرد. نگهدارى این نقدینگی خاطرش را ناراحت کرده است و نمی‌گذارد با خیال راحت بخوابد. پس چه چیزی بهتر از اینکه مؤسسه‌اى هر روز پول او را بگیرد، در محلى امن با تجهیزات کافى نگه دارد، و هر وقت خواست که پول را برداشت کند در برابر - به‌عنوان مثال - چک یا هرچیز معتبری که تعیین شده است در اختیار او یا کسى که با نام او چک صادر کرده است بگذارد.

مرد، زن یا کودکى صرفه‌جو و دوراندیش، از درآمد ناچیز روزانه خود مبلغى پس‌انداز می‌کند که در روز مبادا به کارش آید و دستش پیش این و آن دراز نباشد. نگهدارى این مبلغ، هرقدر هم ناچیز باشد، برایش مشکل است، زیرا از یک طرف هر آن هوسى در او زبانه می‌کشد و او را به خرج کردن پس‌انداز تشویق می‌کند و از طرف دیگر مطمئن نیست و این احتمال را می‌دهد که ممکن است دستى ناپاک به اندوخته او برسد و آنچه را در چند سال ذخیره کرده است در چند ثانیه برباید.
اگر این فرد اندوخته خود را برای نگهداری به این و آن بدهد، چه بسا از میان برود و یا در موقع احتیاج امانت‌دار نتواند فوراً پول را در اختیار صاحب اصلی آن بگذارد. پس اگر مؤسسه‌اى قابل اعتماد که نگهدارى این اندوخته‌ها را به‌عهده گیرد و هر آن که صاحبان پول بخواهند، مبلغ را در اختیارشان بگذارد. این براى کسانی که پولی در اختیار دارند نعمت بزرگی خواهد بود.
در خرید، فروش و داد و ستدهاى عمده، شمردن پول، به‌خصوص اگر مبلغ زیاد و اسکناس‌ها خرد باشد، کار مشکل می‌شود. هم خیلی وقت می‌گیرد و هم با همه وقتى که به‌کار می‌رود ممکن است اشتباهی رخ دهد. اگر این‌گونه معاملات با مبادله چک در حساب جارى صورت گیرد، هم وقت کمتری تلف می‌شود و هم اشتباهى که رفع آن مشکل باشد پیش نمی‌آید.